In de eerdere blogs van Antipsychoticagebruik: een zegen of een vloek ? Wat is wijsheid? besprak ik antipsychoticagebruik en sociale omstandigheden (klik hier) en diverse belangrijke diagnoses waarbij psychoseklachten een rol spelen en medicatierichtlijnen. Daarbij moet altijd plaats zijn voor afstemming op de persoon in kwestie (klik hier). Ik noemde het NRC-artikel van 11 juni over de problemen en twijfels van kinderpsychiaters bij gebruik van risperidon (Risperdal®). Ik citeer hieronder enkele – licht bewerkte – stukjes uit mijn boek Help, mijn partner heeft een psychose!
Wat zijn en wat doen antipsychotica? De korte versie
Antipsychotica werken tegen psychose. Ze worden zonodig in combinatie met andere middelen gebruikt en verlichten de thuissituatie ook om het WILBO-syndroom te verminderen (de vijf manieren – om als partner – af te branden door de problemen van je aangedane partner, zie ook mijn eerdere blogs 1 en 2 hierover). Antipsychotica werken vooral tegen de positieve symptomen (wanen en hallucinaties). Ze worden ook gebruikt bij impulsief of agressief gedrag (beschadiging van zichzelf of anderen of voorwerpen) om iemand te kalmeren, Onderliggend is er dan vaak ook grote angst.
Antipsychoticagebruik: een zegen of een vloek ? Wat is wijsheid?
Dat hangt van de ziekte fase af. Als de psychose ‘opklaart’ en de psychotische belevingen weg zijn, dan kunnen de antipsychotica langzaam verminderd of gestopt worden (in overleg, onder deskundige begeleiding!). De afbouwsnelheid is ‘persoonlijk’: de hoeveelste psychose is het, de ernst en duur ervan, leefstijl, sociale omstandigheden, effect van andere ondersteunende maatregelen enzovoort. Andere medicatie kan eventueel langer doorgaan. De exacte medicatiecombinatie is afhankelijk van de ziektefase: acute (crisis) -, stabilisatie – of onderhoudsfase (preventie). Bij forse agressie of opwinding geldt ditzelfde principe.
Hoeveel of hoelang moet mijn psychotische partner antipsychotica slikken?
Dat hangt af van diens precieze psychosediagnose, voorgeschiedenis, leefwijze en de heftigheid van diens klachten. Zie ook de tabel uit het 2e blog van 19 juli (hier). Goed (dat wil zeggen lang genoeg maar zo kort mogelijk) doseren is de kunst … De verschillen tussen patiënten kunnen groot zijn. Bespreek ál je/jullie vragen samen met de behandelaar! Zelf dokteren gaat ook vaak fout. Op deze vraag heb ik dus geen keihard antwoord dat voor álle antipsychotica gebruikers geldt. Afbouwen kan, maar geleidelijk onder herhaalde controle, onder de voorwaarde dat de oude problemen niet opnieuw de kop opsteken en iemand weer de oude (gezonde) draad kan en wil oppakken; zoals (deels) herstarten met werk of studie.
Problemen en bijwerkingen bij antipsychoticagebruik
Antipsychotica wegzetten als ‘rotzakken’ (vanwege alle bijwerkingen) is te kort door de bocht. Bekende bijwerkingen zijn: houterig bewegen (zoals bij de ziekte van Parkinson), obstipatie, plasproblemen ( m.n. oudere mannen), wazig zien, droge mond, verlaagde bloeddruk, sufheid. Het ‘metaboolsyndroom’ is nu het nieuwste zorgenkind bij antipsychoticagebruik. Dat is een combinatie van: verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol, verhoogd vetzuurgehalte, gewichtstoename, verhoogde bloedsuikerwaarde en een toename in vetconcentratie. Dit alles kan leiden tot overgewicht, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Daarom geldt een controle protocol, dat nationaal is ingevoerd.
Antipsychotica zijn niet de belangrijkste boosdoener wat betreft het vaak vóorkomen van het metaboolsyndroom in de rijkere landen. Die boosdoener is onze leefwijze – met welvaartziekten tot gevolg. “[het is een] Stofwisselingsaandoening door een … verstoring van de balans tussen lichamelijke activiteit (te weinig beweging) en voedselopname.. .. de stofwisseling door de hersenen verstoord.. Naar schatting [2005] leidt in Nederland een kwart van de 55-plussers zonder dat ze dat weten [eraan]…”. Maar in Nederland slikt geen kwart van alle 55-plussers antipsychotica, niet in 2005 en ook niet in 2016 ….
Door rustig doseren en zo snel mogelijk naar de laagst werkzame dosis te zoeken, wordt de kans op bijwerkingen beperkt. Begin dit jaar publiceerde de Psyfar website een samenvatting en conclusie van een drie jaar durend Spaans onderzoek over het ‘staken van antipsychotica na een eerste psychose’: “Wederom bewijs dat het risico op een relapse [terugval] na een afbouw van antipsychotica groot is in de periode kort na het afbouwen.” Andere onderzoeken zijn optimistischer. Kortom deskundigen zitten niet op een lijn. Daar sta je dan als antipsychoticagebruiker of diens partner of naaste…
Wat is wijsheid bij antipsychoticagebruik?
Mijn favoriete spreekwoord (in de psychiatrie) is: Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast. Afbouw van antipsychotica is prima mits er geen wanen en hallucinaties meer zijn en iemand de draad weer wil en kan gaan oppakken. De tijdeenheid die ik aanhoud bij afbouwstappen is ongeveer 1 kwartaal. Soms willen mensen sneller, maar dan is een minimum van 6 weken toch nog verstandig. Als iemand door te haastige afbouw weer klachten krijgt, saboteert dat het zelfvertrouwen…
Heb je vragen of opmerkingen? Reageer dan hieronder.