In het blog van 5 juli Antipsychoticagebruik: een zegen of een vloek ? Wat is wijsheid? beschreef ik hoe kansarmer hoe groter de kans op (meer) antipsychoticagebruik (klik hier). Kans arme Mensen, minder scholing hebben, armer zijn, zijn sociaal kwetsbaarder. Dat geeft continu meer stress, dat maakt hen vatbaarder voor ziekten zowel fysiek als mentaal. Als ze ziek worden, zijn de herstelkansen minder vergeleken met de kansrijkere antipsychoticagebruikers. Dit staat los van strikt medisch – psychiatrische zaken zoals: ziekteduur, ernst van de verschijnselen, de exacte diagnose en eventuele ervaren bijwerkingen.
De laatste jaren is er veel discussie over antipsychoticagebruik. Voor antipsychoticagebruikers en jou als partner belangrijk om te weten! Zie ook de inleiding van het blog van 5 juli.
Antipsychoticagebruik: een zegen of een vloek ? Wat is wijsheid?
Hieronder zie je een deel van tabel 8.0.A uit mijn boek Help, mijn partner heeft een psychose! Daarin staan rechts de belangrijkste (niet alle) ziektebeelden benoemd waarbij psychoseklachten kunnen voorkomen. Links staan de diverse soorten psychofarmaca die in de GGZ worden gebruikt (voorgeschreven door artsen, psychiaters en klinisch geriaters). Je ziet direct dat er geen keiharde zwart-witte beweringen staan.
| Medicatie | Ziekte |
| Antipsychotica (1)
Antidepressiva (2) Stemmingstabilisator (3) Slaap – & kalmeringstablet (4)
Dosis (of medicatiecombinaties) is afhankelijk van de ziektefase (acuut, herstel, onderhoud) en van persoonlijke kenmerken
|
|
| 1 heel vaak
2 kan, bij depressie 4 vaak, zeker in acute fase |
schizofrenie |
| 1 heel vaak
2 kan, bij depressie 3 zeker bij veel ziekteperioden 4 vaak, zeker in acute fase |
Schizo-affectieve stoornis |
| 1 heel vaak
2 kan, bij depressie 3 zeker bij veel ziekteperioden 4 vaak, zeker in acute fase |
Bipolaire stoornis |
| 1 heel vaak
2 kan, bij óók depressie 4 vaak, zeker in acute fase |
Psychose door trauma |
| 1 heel vaak
2 kan, bij depressie 4 vaak, zeker in acute fase |
Psychose andere oorzaak (kraambed, verslaving, delier, dementie) |
Dat raakt de kern van antipsychoticagebruik: stem af op en met de persoon in kwestie en diens naasten! Stel er zijn 2 vrouwen van middelbare leeftijd, met dezelfde diagnose en ziekteduur, dan toch kan het medicatiebeleid er bij hen heel anders uitzien. Dat heeft te maken hebben met de persoonlijke voorkeur, ervaren bijwerkingen, sociale omstandigheden (is er een partner bijvoorbeeld en kan die goede ondersteuning bieden en/of andere familie of vrienden?), de bijkomende ziekten, de soort leefstijl (meer of minder actief, meer of minder gezond). Voor elke praktiserende dokter is dit dagelijkse kost.
Antipsychoticagebruik: een zegen of een vloek ? Wat is wijsheid?
Een goede vuistregel is: hoe beter de sociale omstandigheden, hoe vlotter het herstel zal gaan. Als iemand qua kwaliteit en omvang een ‘fatsoenlijk’ sociaal netwerk heeft dat kan ondersteunen, troosten, stimuleren, hoop geven en zonodig ook bijstuurt en corrigeert, dan gaat het herstel sneller.
Sociale omstandigheden hebben een gróte invloed op de snelheid en mate van herstel. De diagnose zegt veel minder over iemands vooruitzichten want de spreiding van de hersteluitkomsten is groot. Bij dezelfde diagnose zijn mensen uit de kansarme groepen meer in het nadeel dan de mensen uit het kansrijke deel. Dat noopt tot bescheidenheid qua vermogen van medicatie; het zijn geen tovermiddelen. Bij toverslag worden de sociale omstandigheden daarvan niet anders (werk, vrienden e.d.). Maar medicatie is geen troep of nutteloze rotzooi. Het moet gewoon zorgvuldig worden ingesteld, gebruikt, gecontroleerd en zonodig worden veranderd in overleg.
Zelf dokteren met antipsychotica: slecht idee!
Zélf dokteren pakt vaak slecht uit is mijn ervaring. Mensen maken dan vaak te grote stappen: ineens verhogen, verlagen of stoppen. Binnen een kwartaal ontstaan dan vaak weer problemen: bijvoorbeeld de oude problemen steken opnieuw de kop op. Want ja, psychoseklachten kunnen terugkomen. Dat hangt af van vele omstandigheden. Leefstijl heeft daarop ook grote invloed en niet alleen de diagnose (zoals bijvoorbeeld bipolaire stoornis, drugspsychose, psychotische depressie). Ik zeg altijd: je mag 100 twijfels hebben, maar bespreek ze met een arts/psychiater/behandelaar en dokter niet zelf.
Hoe goed werken antipsychotica eigenlijk en weegt dat op tegen de nadelen?
Goed! Bedenk dat het eerste antipsychoticum in 1957 werd uitgevonden (toevallig!). Tot dan zaten alle mensen met chronische golvende psychosen, manieën of depressies in ‘gestichten’, buiten de maatschappij. Door alle antipsychotica (en ook andere medicijnen zoals antidepressiva) is er nu iets op maat te kiezen en te doseren. De ‘gestichten’ zijn letterlijk open gegaan. In Nederland voltrekt zich een beddenafbouw van 35% (2006 – 2017)! Zonder psychofarmaca was dat onmogelijk geweest. Ja , het weegt dus op tegen de nadelen, mits deskundig toegepast en goed gecontroleerd.
Hoe zit dat nou met de meer algemene kritiek op antipsychoticagebruik zoals ook genoemd in het NRC-artikel van 11 juni? Daarop kom ik terug in het volgende blog van 2 augustus.